Kıbrıs Barış Harekâtı; dönemin başbakanı Bülent Ecevit liderliğinde, Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından 20 Temmuz 1974 yılında Kıbrıs’a yapılan harekâttır. Kıbrıs’ta Türklerin Rumlar tarafından uğradığı baskı ve zulmü önlemek, adada barış ve huzuru tesis etmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Harekât sırasında, dönemin zorluklarını anlatan bazı önemli olaylarda tarihe geçmiştir. Bunlardan biri Kıbrıs Barış Harekâtını başlatan parola ‘’Ayşe Tatile Çıksın’’ parolasıdır. Hüznün şairi olarak bilinen Ümit Yaşar Oğuzcan’ın “Bu kadar yürekten çağırma beni / Bir gece ansızın gelebilirim” şiiri ise Kıbrıs Barış Harekatı ile tanınmıştır.
Kıbrıs Barış Harekâtı Tarihi
Kıbrıs Cumhuriyeti; 1959 yılında imzalanan Zürih ve Londra antlaşmaları ile kurulmuştur. Anlaşma Türkiye, Yunanistan, İngiltere, Kıbrıs Türkleri ve Rumlar arasında gerçekleşmiştir. Anlaşmada imzası olan Türkiye, Yunanistan ve İngiltere ise Kıbrıs Cumhuriyeti’nin garantör devletleri olmuştur. Bu anlaşma ile bağımsız bir devlet olarak Kıbrıs halklarının durumu belirlenmiş ve Kıbrıs Cumhuriyeti anayasası onaylanmıştır. Anlaşmanın Rum tarafını Başpiskopos Makarios, Türk tarafını ise Fazıl Küçük temsil etmiştir. Uluslararası antlaşmalar uyarınca, 1960’ta kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası’nda iki halka eşit siyasi hak ve statü verilmiştir.
Ortaklık Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra Rum tarafı, Kıbrıs Türklerini devlet kurmaktan uzaklaştırmak, adadaki varlıklarına son vermek ve adanın Yunanistan’a bağlanmasının (Enosis) yolunu açmak amacıyla birtakım faaliyetler sürdürmüştür. Kıbrıslı Rumlar, tek taraflı güç kullanarak anayasayı feshetmiş ve 1963 yılında Kıbrıs Cumhuriyeti fiilen sona ermiştir. Rumlar Yunanistan’ın da desteğiyle 1963 ve 1974 yılları arasında Enosise ulaşmak amacıyla silahlanmış, Kıbrıs Türklerine karşı baskı ve zulüm uygulamıştır.
Türkler yönetimden uzaklaştırıldıktan sonra Rumlar ve terör örgütü EOKA arasında görüş ayrılıkları ortaya çıkmıştır. EOKA-B liderlerinden Nikos Sampson, Yunanistan’da iktidarda bulunan cuntanın desteğini alarak, 15 Temmuz 1974’te gerçekleştirdiği darbeyle Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios’u devirmiştir. Bu haberin Ankara’ya ulaşması üzerine Başbakan Bülent Ecevit, Milli Güvenlik Kurulunu toplamış ve TSK’nın Kıbrıs’a müdahale amacıyla hazırlık yapmasını istemiştir. Dünya kamuoyunda Kıbrıs’ta yapılan darbe ve askeri yönetime karşı tepkiler oluşmuş bu durum Türkiye’nin lehine bir ortam hazırlamıştır.
Türkiye, adaya ortak müdahalede bulunulması için garantör devletlerden biri olan İngiltere ile görüşmeler gerçekleştirmiştir. İngiltere bu müdahaleye olumlu yanıt vermemiştir. Bülent Ecevit 18 Temmuz’da ABD Dışişleri Bakan yardımcısı Joseph Sisco ile Londra’da görüşmeler gerçekleştirmiştir. Sisco, 19 Temmuz’da Atina’dan Ankara’ya gelmiştir. Sisco’nun Atina nezdindeki girişimlerinden sonuç alınamayacağı anlaşılmıştır.
“Ayşe Tatile Çıksın” Parolasının Ortaya Çıkışı
Görüşmelerden herhangi bir netice alınamaması üzerine Deniz Kuvvetleri Komutanlığına ait bir filo çıkarma gemileri ile Akdeniz’i açılmıştır. Kıbrıs Barış Harekâtı, TSK’ye bağlı birliklerin Lefkoşa-Hamitköy-Gönyeli ve Pınarbaşı bölgelerine hava indirme, Yavuz Plajı’na denizden çıkarma yapmasıyla 20 Temmuz’da başlamıştır. Başlayan Harekât, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin kararına uyularak 22 Temmuz 1974’te sona ermiştir.
BMGK’nin almış olduğu karar doğrultusunda Türkiye, Yunanistan ve İngiltere bir araya gelerek Kıbrıs sorununun çözümü için görüşmelere başlamıştır. 25 Temmuz 1974’te toplanan I. Cenevre Konferansı ile Kıbrıs Cumhuriyeti’nde Türk ve Rum olmak üzere iki özerk idarenin olduğu kabul edilmiştir. Garantör devletlerle, Türklerin ve Rumların temsilcilerinin katılacağı ikinci bir konferansın yapılmasına karar verilmiştir. II. Cenevre Konferansı’na kadar Rum ve Yunan askerlerinin, Türklerin bulunduğu bölgeden çekilmeleri gerekmektedir. Fakat çekilmek yerine, saldırıları daha da artarak devam etmişlerdir. 8 Ağustos 1974’te toplanan II. Cenevre konferansından bir sonuç çıkmayacağını düşünen Türk yetkililer, harekâtın başlamasına karar vermiştir.
Dönemin Dışişleri Bakanı Turan Güneş, Ankara’yı arayarak operasyon için “Ayşe Tatile Çıksın” parolasını kullanmıştır. Turan Güneş, kitabında parola olayını şu şekilde anlatmaktadır:
“İkinci Cenevre Konferansı’na gitmeden önce Başbakan Ecevit’le ikimiz konuşuyor ve hazırlıkları son bir kez daha gözden geçiriyorduk. Bu arada konferansın yarıda kalması olasılığı üzerinde de konuştuk. O zaman aramızda bir parola tespitine de karar verdik. Tam o sırada Orhan Birgit beni aradı. Kendisine, Cenevre görüşmelerinin uzun sürebileceğini, o nedenle, çocuklarımın beni beklemeden tatile çıkmalarını istediğimi söyledim. Bu arada Birgit’ten kendilerine yardımcı olmasını rica ettim.’’
Ahizeyi kapattıktan sonra başbakan bana döndü ve dedi ki:
“Ben parolayı buldum. Ayşe tatile çıksın. Eğer işler kopma noktasına gelirse, burada işler uzayacak, Ayşe tatile çıksın de, ben anlarım.” ‘’Böylece parolayı da karara bağlamıştık.’’
Turan Güneş’in kızının adı Ayşe’dir. Fakat konuşmaların Ayşe’yle bir ilgisi yoktur. “Ayşe tatile çıksın” ikinci harekâtı başlatacak olan paroladır. Parola ile beraber 14 Ağustos 1974 günü saat sabah 04,30’da Kıbrıs’taki Türk birlikleri harekete geçmiştir. 15 Ağustos 1974’te Kıbrıs’ın yüzde 38’i ele geçirilmiş ve Rum kuvvetleri geri çekilmek zorunda kalmıştır. 1975 yılında Kıbrıs Türk Federe Devleti kurulmuş, 15 Kasım 1983 tarihinde de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kurulmuştur.
‘’Bir Gece Ansızın Gelebilirim’’
Kıbrıs Barış Harekâtı öncesinde Rumlar, Kıbrıslı mücahitlerin moralini bozmak ve kışkırtmak amacıyla Rum radyosunda ‘’Bekledim de gelmedin, hiç mi beni sevmedin’’ şarkısını sık sık çalmışlardır. Türkiye’nin müdahalesini bekleyen Kıbrıslı Türkler ile alay etmişlerdir.
Kıbrıs Türkleri de bu duruma karşılık olarak Bayrak Radyosu’ndan, “Bu kadar yürekten çağırma beni, bir gece ansızın gelebilirim” şiirinin bestelenmiş ve şarkı haline getirilmiş hali ile karşılık vermiştir.
