Maoriler, Yeni Zelanda’nın yerli Polinezya halkıdır. Kökenleri, yaklaşık 1320 ile 1350 yılları arasında çeşitli waka (kano) seferleriyle Yeni Zelanda’ya doğru hareket eden doğu Polinezya’dan gelen yerleşimcilerle ilişkilendirilir. Fiji ve Polinezya kökenlidirler ve özgürlükçü ruhları ve savaşçı kimlikleriyle tanınırlar.
Bazı koşullarda, savaşa giderken tenlerini beyaza boyamaları veya açlık durumunda insan eti tüketmeleri gibi uygulamalar, onları barbar olarak nitelendirilmiş olabilir, ancak aslında zorunlu olmadıkça vahşi değillerdir. Maoriler, soyu tükenmekte olan bir topluluktur ve Yeni Zelanda nüfusunun yaklaşık %10-11’ini oluştururlar.
Maori dilinde “māori” kelimesi “normal”, “doğal” veya “sıradan” anlamına gelirken, “wai māori” ise tatlı su anlamına gelmektedir. Haka dansı, Maori kültürünün güçlü bir ifadesidir ve dünya çapında hem spor sahalarında hem de kültürel etkinliklerde unutulmaz bir deneyim sunar.
Maorilerin Polinezya Kökenleri
Yeni Zelanda’da Maori öncesi yerleşimin varlığına dair güvenilir kanıtlar bulunmamaktadır. Ancak arkeoloji, dilbilim ve fiziksel antropolojiden gelen ikna edici kanıtlar, ilk yerleşimcilerin Polinezya’dan göç ettiğini ve daha sonra Maori olduklarını göstermektedir. Bu kanıtlar, Maorilerin soyunun, Tayvan’ın yerli halkları gibi daha büyük Avustronezya halklarının bir parçası olarak 5000 yıl öncesine kadar uzandığını ortaya koymaktadır.
Polinezya halkı, Samoa, Tahiti, Hawaiʻi, Paskalya Adası ve son olarak Yeni Zelanda’yı içine alan geniş bir alana yayılmıştır. Polinezya sıçanları ve fare kemirilmiş deniz kabukları gibi bulgulara dayanarak, yaklaşık olarak 1315’te Tarawera Dağı’nın patlamasından önce birtakım keşif ve yerleşim faaliyetlerinin gerçekleşmiş olabileceği tahmin edilmektedir. Ancak en son bulgular, ana yerleşimin planlı bir toplu göç olarak 1320 ile 1350 yılları arasında gerçekleştiğine işaret etmektedir. Bu, Maorilerin atalarının 1350 yılı civarında büyük kanolarla okyanusa açılarak Yeni Zelanda’ya ulaştığını anlatan sözlü geleneklerle uyumludur.
Maori Kültürü ve İnançları
Maori kültürü, Yeni Zelanda kültürünün belirgin bir parçasını oluşturur ve dünya çapında tanınır. Çünkü büyük bir diasporaya sahiptir ve Maori motifleri popüler kültüre entegre edilmiştir. Çağdaş Maori kültürü, geleneksel değerleriyle birlikte 20. yüzyıl etkilerini de kapsar.
İnanç ve din konusunda, geleneksel Maori inançları Polinezya kültürüne dayanır. Maori dini, Maorilerin kabile dini olarak kabul edilir ve mahalli bir özelliğe sahiptir, yani evrenselliği yoktur. Maori dininin kutsal bir kitabı veya yazılı bir kaynağı yoktur ve bir din kurucusu da belirtilmemiştir.
Maoriler, tanrılarına “Lo” adını verirler. Lo’nun, her şeyin ötesinde var olduğuna ve her şeyin kaynağı olduğuna inanırlar, yerde ve gökte yaşayan her şeyin içinde bulunduğuna inanılır. Lo, bütün tanrıların en büyüğü olarak kabul edilir ve onun adını sadece rahipler telaffuz eder. Maorilerde ibadet, rahiplerin öğrettiği ilahi tarzdaki özel dualardan oluşur ve bu dualar genellikle bir arada toplulukça okunur.
Maorilerin Geleneksel Haka Dansı
Haka dansı, yaygın olarak “savaş dansı” olarak bilinir ve Yeni Zelanda’nın en önemli kültürel sembollerinden biridir, 140 yıldan fazla bir süredir varlığını sürdürmektedir. Bu dans, eskiden savaş öncesinde savaşçıların güçlerini sergilemeleri ve rakip tarafları korkutmaları amacıyla icra edilirdi.
Efsaneye göre, 1800’lerde Yeni Zelanda’daki Maori kabilesinin savaş liderlerinden biri olan Te Rauparaha, rakip kabilelerden gelen savaşçıların kendisini öldürmek için yaklaştığını öğrendiğinde kaçmaya başladı ve bir çukura saklandı. Çukurun içinde, kendisini vücudu kıllarla kaplı bir savaşçının beklediğini fark etti. Ancak bu kişi, onu öldürmek yerine özgürlüğünü verdi. Bunun üzerine Te Rauparaha, çukurdan çıkarak günümüze kadar değişmeden gelen Haka dansını sözleriyle birlikte icra etmeye başladı ve aynı zamanda intikam almak için yemin etti.
Dans, düşmanın insaf göstererek güneşin ışığını yeniden ortaya çıkarması ve Te Rauparaha’nın çukurdan çıkarak güneşe ulaşmasıyla sona erer. Te Rauparaha daha sonra bu dansı tüm Maorilere öğretti ve kabile üyeleri, girdikleri çatışmalardan önce düşmanlarını korkutmak için Haka yapmaya başladılar.
Haka dansında, dansçılar gözlerinin beyaz kısımlarını göstererek ellerini bedenlerine vururken ve ayaklarını yere vururken dans ederler. Haka’nın haykırışları ve tehditkâr savaş figürleri, ölümden kurtuluş hikâyesini anlatır.
Ancak bu ilkel Maori dansı, sınırlarını aşarak dünya çapında popülerlik kazandı. 200 yıl önce savaşçıları cesaretlendiren bu dans, şimdi sporcuların bedenlerinde can buluyor. Basketbol, futbol, rugby ve Amerikan futbolu gibi sporlarda, Haka dansı renkli bir gösteri ve motivasyon kaynağı olarak kullanılıyor. Dansı yapan sporcular, ısındıklarını ve eğlendiklerini ve maça çok iyi motive olduklarını belirtirken, bazıları ise dansın sert hareketlerinin ve tehditkâr haykırışlarının izleyiciler üzerinde gerginlik ve hatta saldırganlık etkisi yarattığını düşünmektedir.
Haka Dansında Söylenen Sözler
Ka mate Ka mate! Ka ora Ka ora! Ka mate Ka mate! Ka ora Ka ora! Tenei Te Tangata Puhuruhuru! Nana i tiki mai whakawhiti te ra! Upane Upane! Upane Kaupane! Whiti te ra!
It is death. It is death! It is life. It is life!
It is death. It is death! It is life It is life!
This is the hairy man!
Who caused the sun to shine again for me!
Up the ladder Up the ladder!
Up to the top!
Türkçesi;
Ölüm bu, ölüm bu! Yaşam bu, yaşam bu!
Ölüm bu, ölüm bu! Yaşam bu, yaşam bu!
İşte bu kıllı adam ile
Güneş yeniden doğdu!
Yan yana durun, yan yana!
Zirveye çıkacağız, zirveye.
Güneşin doğduğu yere!
WhatsApp grubumuza katılmak için TIKLAYINIZ!
