Mezopotamya’nın en önemli yerleşim yerlerinden biri olan Dara Antik Kenti; Mardin ilinin 30 kilometre güneydoğusunda Oğuz Köyü’nde yer almaktadır. Geniş bir alana yayılan antik kent, kireçtaşı ana kayası üzerine kurulmuştur. Bu sebeple kaya içine oyularak yapılmış birçok muhteşem yapı barındırmaktadır. Dönemin en önemli merkezlerinden biri olan antik kent, içerisinde bulunan galeri mezarları, su sarnıçları, kayalara oyulmuş sıra dışı yapıları nedeniyle yoğun ilgi görmektedir. Antik kentin görkemli tarihine tanıklık etmek isteyen yerli yabancı birçok kişi tarafından ziyaret edilmektedir.
Mezopotamya’nın Efes’i olarak kabul edilen Dara Antik Kenti; Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırını, Sasanilere karşı korumak amacıyla, askeri bir garnizon kenti olarak inşa edilmiştir. Dara isminin kökeni Pers Kralı III. Darius’a dayanmaktadır. Anlatılanlara göre Kral III. Darius, Büyük İskender ile yaptığı savaşta burada ölmüş ve daha sonra öldüğü bu yere ‘’Dara’’ ismi verilmiştir.
Antik kentin etrafı 4 kilometrelik alana yayılmış surlar ile kaplıdır. Surların içinde yaşamını sürdürmek zorunda kalan kentte su ihtiyacını gidermek amacıyla büyük su sarnıçları yapılmıştır. Kent içerisinde kilise, çarşı, zindan, tophane, mahzen, mağara evleri ve su bendi gibi yapıların kalıntıları bulunmaktadır. Aynı zamanda kentte, bir mağara gibi görünen mezar galerilerini ve buradaki insan iskeletlerini görmek mümkündür.
Dara Antik Kenti’nin Tarihi
Dara Antik Kenti’nin ilk kuruluş tarihi net olarak bilinmemekle beraber antik dönemdeki isminin Anastasiopolis olduğu bilinmektedir. Antik Kent, yüzlerce yıl boyunca Mezopotamya’nın en önemli ticaret merkezlerinden biri olarak kabul edilmiştir. Pers İmparatoru Darius ile Büyük İskender’in yaptığı savaştan sonra Mardin’in ilçesi Nusaybin, 363 yılında Perslerin eline geçmiştir. Böylece Dara Antik Kenti Roma İmparatorluğu’nun sınırı haline gelmiştir.
Antik kent, Roma İmparatoru Anastasius’un girişimiyle 5. yüzyılda Roma savunma kenti olarak kurulmuştur. Kent Mezopotamya ovası ile Tur-Abdin Dağlarının birleştiği yerde, 50 metre yüksekliğindeki bir tepenin üst düzlüğünde yer almaktadır. Kurulduktan 100 yıl sonra Perslerin eline geçmiştir. 7. yüzyılın sonlarında Emevilerin eline geçen kent daha sonra Abbasilerin eline geçmiştir. 15. yüzyılda ise Osmanlı hâkimiyetine girmiştir.
Mezarlarda Bulunan Kemiklerin Hikâyesi
Dara Antik Kenti içerisinde birçok mezar bulunmaktadır. Bu mezarlar, Sasaniler ile Roma İmparatorluğu arasında yaşanan savaşta ölen askerleri aittir. 573 yılında yaşanan savaşta 3 bin Roma askeri ölmüştür. Savaştan yaklaşık 10 yıl sonra sürgünden dönen Roma askerleri, savaşta ölen askerlerin kemiklerini tek tek toplayarak şehre getirmiştir. Yaklaşık 3 bin askere ait olan bu kemikler, antik kentte bulunan mezarlara gömülmüştür.
İskeletlerin bir kısmı ise kent içerisinde bulunan mağara şeklindeki oyukta, galeri mezarlarında sergilenmektedir. Bu galeri mezarlarının dünyada başka bir benzeri bulunmamaktadır. Yapının giriş kısmında bitkisel süslemeler ile birlikte dinsel sahnelerin işlendiği tasvirler yer almaktadır. Bu sahneler Hristiyanlık inancında ruhlara nefes verilmesi ve yeniden dirilişi sembolize etmektedir.
Askerlere ait olan kemikler kutsal kabul edilen bu alanda biriktirilerek kutsanmış ve tekrar dirileceğine inanılmıştır. Mezarlarda bulunan askerler için yeniden diriliş törenleri düzenlenmektedir. Günümüzde Süryaniler tarafından hala sürdürülen bu tören, kutsal günleri olan cumartesi günü gerçekleştirilmektedir. Süryani kiliselerinde yapılan törende, eski ahitten yeniden diriliş ile ilgili bölümler okunmaktadır.
Dara Antik Kenti’nin Mimari Yapısı
Dara Antik Kenti’nin etrafı 4 kilometrelik surlarla çevrilidir. Surlar üzerinde kuzeyde ve güneyde olmak üzere iki giriş kapısı bulunmaktadır. Yıkılmış olan bu surlar günümüzde kısmen görülebilmektedir. Kentte bulunan birçok yapı bu surların içerisinde yer almaktadır. Kentin kuzey kısmında 50 metre kadar yükseklikteki tepe üzerinde ise iç kale mevcuttur. İç kale kısmında günümüzde köylülerin yaşadığı evler yer almaktadır. Evlerin inşasında Dara Antik Kenti’nin parçaları kullanıldığı için, çok eski dönemlerine ait bilgilere ulaşılamamaktadır.
Mezopotamya’nın ilk barajının kurulduğu antik kentte, şehir surlarını, nekropolü, kaya mezarlarını ve erzak depolarını görmek mümkündür. Kayaya oyulmuş mahzenler, kısmen ayakta kalmış kiliseler ve Roma dönemine ait yerleşim alanları bulunmaktadır. Kentten ayakta kalan sağlam yapılar arasında; su sarnıçları, kaya mezarları, taş köprü, yer altı yerleşimleri ve su kanalları bulunmaktadır. Kentte yapılan kazı çalışmaları sırasında şemsiye motifli mozaikler ve hayvan figürleri de bulunmuştur. Bulunan mozaikler Zeugma Mozaikleri ile benzerlik göstermektedir. Ortaya çıkarılan mezarlarda küçük eşyalar ve üzerinde antik kent hakkında bilgi veren yazılar bulunmuştur.
